خاک‌های شور به دلیل غلظت بالای نمک‌های محلول، یکی از اصلی‌ترین محدودیت‌های کشاورزی محسوب می‌شوند. تعریف علمی خاک شور به شرایطی اشاره دارد که در آن میزان نمک‌ها به حدی است که بدون وجود عوامل محدودکننده دیگر، باعث کاهش قابل توجه عملکرد محصول می‌شود. شوری خاک به نوع گیاه نیز وابسته است؛ ممکن است غلظت نمک برای یک گیاه خاص آسیب‌زا باشد، اما برای گیاه دیگر مشکلی ایجاد نکند.
نسبت جذب سطحی سدیم (SAR)
این شاخص کلیدی برای ارزیابی سدیم تبادلی در خاک استفاده می‌شود و با فرمول (SAR = [Na⁺]/√([Ca²⁺] + [Mg²⁺])/2) محاسبه می‌گردد. مقادیر بالای SAR (معمولاً بیش از ۱۳) نشان‌دهنده نیاز فوری به اصلاح خاک است. در خاک‌های سدیمی و شور-سدیمی، غلظت سدیم و مقادیر ESP (درصد سدیم تبادلی) و SAR بسیار بالا بوده و کاهش ESP اولین قدم در اصلاح این خاک‌ها محسوب می‌شود.
گچ سوسپانسیون و مکانیسم اثر
گچ سوسپانسیون حاوی سولفات کلسیم آبدار (CaSO₄·2H₂O) است که به عنوان منبع کلسیم عمل می‌کند. این ماده با جایگزینی سدیم موجود روی ذرات رس، آن را به محلول خاک منتقل می‌کند. سدیم آزادشده سپس از طریق فرآیند آبشویی از خاک خارج می‌شود. برخلاف گچ معمولی، گچ سوسپانسیون فاقد ناخالصی‌های مضر مانند سدیم یا منیزیم است و به دلیل اندازه بسیار ریز ذرات (زیر ۵۰ میکرون)، پوشش یکنواخت‌تری روی ذرات رس ایجاد می‌کند.
مزایای کلیدی
- امکان استفاده در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای بدون گرفتگی لوله‌ها
- کاهش ۴۰ درصدی هزینه‌های حمل‌ونقل و کارگری
- تأمین سریع کلسیم و گوگرد به عنوان عناصر غذایی ضروری
- بهبود نفوذپذیری آب تا ۷۰ درصد با جلوگیری از تشکیل سله
- مناسب برای کشاورزی ارگانیک و خاک‌های شنی با ظرفیت تبادل کاتیونی پایین
- افزایش تهویه خاک و تشکیل ساختار پایدار
- کاهش قابل توجه SAR و EC خاک در مدت ۶ تا ۸ هفته
کاربردهای عملی
- در اراضی با SAR بالای ۱۵: مصرف ۵ تا ۷ تن در هکتار همراه آبشویی
- در باغات پسته مناطق خشک: ۳ تا ۴ بار مصرف سالانه از طریق آبیاری تحت فشار
- در مزارع برنج خاک‌های سدیمی: تلفیق با کودهای حیوانی برای افزایش کارایی
نتیجه‌گیری
گچ سوسپانسیون با دارا بودن ذرات نانومتری، خلوص بالای ۹۸ درصد و حلالیت سریع، به عنوان مؤثرترین روش برای کاهش شوری و سدیم خاک شناخته می‌شود. این محصول نه تنها باعث بهبود خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک می‌شود، بلکه با افزایش ۴۵ درصدی بازده محصول در زمین‌های شور، گزینه اقتصادی مناسبی برای کشاورزان است.
.